සිකා වෛරසය (ZIKV)
සිකා වෛරසය (ZIKV) යනු ෆ්ලේවි වයිරස් කුලයට අයත් ෆ්ලැවිවිරයිඩේ කුලයට අයත් ආත්‍රපෝඩාවන් මගින් බෝවන වෛරසයකි (ආර්බෝ වයිරස්). ZIKV ප්‍රථම වරට 1947 දී මානුෂික නොවන ප්‍රයිමේට්වරයකුගෙන් සහ 1948 දී අප්‍රිකාවේ මදුරුවන්ගෙන් හුදෙකලා වූ මිනිසුන් තුළ ZIKV ආසාදන පැසිෆික් හා ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ මතුවීමට පෙර අඩ සියවසක පමණ කාලයක් තිස්සේ පැවතුනි. ZIKV සාමාන්‍යයෙන් සම්ප්‍රේෂණය වන්නේ ආසාදිත මදුරුවන් දෂ්ට කිරීමෙනි. සිකා උණ පිළිබඳ සායනික ඉදිරිපත් කිරීම නිශ්චිත නොවන අතර අනෙකුත් බෝවන රෝගයක් ලෙස වැරදියට හඳුනාගත හැකිය, විශේෂයෙන් ඩෙංගු සහ චිකුන්ගුන්යා වැනි ආබෝ වයිරස් නිසා ඇති වන රෝගයක් ලෙස හදුනා ගත හැකිය.
ZIKV ආසාදනය වීම 2013 දී සහ 2014 දී විශාල ප්‍රංශ පොලිනීසියානු ව්‍යාප්තියට පෙර දරුණු ස්නායු රෝග සංකූලතා ඇති වූ අතර, ZIKV සමඟ සම්බන්ධ යැයි සැක කෙරෙන දරුණු සංජනන අක්‍රමිකතා (මයික්‍රොසෙෆලී) අධික ලෙස වැඩිවීම බ්‍රසීලයේන් සිදු විය.
සිකා උණ පිළිබඳ රසායනාගාර මගින් දෙනු ලබන රෝග විනිශ්චය රඳා පවතින්නේ වෛරස් හුදකලා වීම හෝ ZIKV විශේෂිත RNA හඳුනා ගැනීම මත ය. ෆ්ලාවිවිරස් කුලයේ සාමාජිකයන් අතර හරස් ප්‍රතික්‍රියාකාරිත්වය මගින් රෝග විනිශ්චය සංකීර්ණ වේ. ඩෙංගු රෝගයට ගොදුරු වන නිවර්තන කලාපීය ප්‍රදේශවල මිනිසුන් සහ ගෘහස්ථ මදුරු වාහකයන් සම්බන්ධ වන නාගරික චක්‍රයකට ZIKV අනුවර්තනය වීමෙන් ඇඟවෙන්නේ ZIKV ආසාදන ඇතිවීම අවතක්සේරු කර ඇති බවයි. ඊඩීස් ඊජිප්ටි සහ ඊඩීස් ඇල්බොපික්ටස් වැනි මදුරු වාහකයන්ගෙන් ආසාදනය වී ඇති නිවර්තන කලාපවල නාගරික මධ්‍යස්ථානවල ZIKV මතුවීමට ඉහළ විභවයක් ඇත.
සම්ප්‍රේෂණය
මදුරුවන් මගින් සිදුවන ව්‍යාප්තිය
අප්‍රිකාවේ, සිකා වෛරසය පවතින්නේ මිනිස් නොවන ප්‍රයිමේට් සහ වනාන්තරයේ වාසය කරන ඊඩීස් මදුරුවන් (සිල්වටික් සම්ප්‍රේෂණය) සම්බන්ධ වන සම්ප්‍රේෂණ චක්‍රයක ය. රූපය, ආසියාවේ, සිල්වටික් සම්ප්‍රේෂණ චක්‍රයක් තවමත් හඳුනාගෙන නොමැත.
මදුරුවන් නොමැතිව සිදුවන ව්‍යාප්තිය
ගර්භණී සමයේදී සිකා වෛරසය මවගෙන් කලලයට සම්ප්‍රේෂණය කළ හැකි බව සැලකිය යුතු සාක්ෂි වලින් පෙනී යයි. අල්ට්රාසොනොග්රැෆි මගින් වෛරස් ප්‍රතිදේහජනක හා ආර්එන්ඒ මගින් මස්තිෂ්ක අසාමන්‍යතා ඇති මව්වරුන්ගේ ඇම්නියොටික් තරලය තුළ සිකා වෛරසය ඇති බවට හඳුනාගෙන ඇත. මෙහි සම්ප්‍රේෂණය සඳහා අවශ්‍ය සංඛ්‍යාත හා අවදානම් සාධක නොදනී.
ප්‍රතිකාර, වැළැක්වීම සහ පාලනය කිරීම
අනෙකුත් මදුරුවන්ගෙන් බෝවන ෆ්ලෙවි වයිරස මෙන්ම, සංකීර්ණ නොවූ සිකා වෛරස් ආසාදනය සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට රෝග ලක්ෂණ කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි. සිකා වෛරසයට එන්නතක් නොමැත; මේ අනුව, මදුරුවන් දෂ්ට කිරීම් වලක්වා ගැනීම, ලිංගික සම්ප්‍රේෂණය අඩු කිරීම සහ මදුරු වාහකයා පාලනය කිරීම, වැළැක්වීමේ සහ පාලනය කිරීමේ පියවර වේ.
ගර්භනී කාන්තාවන් අතර ආසාදන අවම කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කර ඇති ඵලදායී වැළැක්වීමේ ක්‍රම අතරට සිකා වෛරස් සම්ප්‍රේෂණය වන ප්‍රදේශවලට අනවශ්‍ය ලෙස ගමන් කිරීමෙන් වැළකී සිටීම, සිකා වෛරස් ආසාදනය වීමේ අවදානමක් ඇති හවුල්කරුවන් සමඟ අනාරක්ෂිත ලිංගික සම්බන්ධතා වළක්වා ගැනීම සහ ඇඳුම් සඳහා මදුරු විකර්ෂක, පර්මෙට්‍රින් ප්‍රතිකාර භාවිතා කිරීම ඇතුළත් වේ. එමෙන්ම ඇඳ ඇතිරිලි කවුළු තිර සහ වායු සමීකරණ භාවිතය වඩාත් ඵලදායී වේ
කීට වාහක පාලනය රඳා පවතින්නේ මදුරුවන් බෝවන ස්ථාන තුරන් කිරීම, කීට නාශක යෙදීම සහ වැඩිහිටි මදුරුවන් ඝාතනය කිරීම සඳහා කෘමිනාශක යෙදීම ද ඇතුළත් වන ඒකාබද්ධ ප්‍රවේශයකි.
කෙසේ වෙතත්, මෙම සෑම ප්‍රවේශයක්ම සැලකිය යුතු සීමාවන් ඇත. A වර්ගයේ ඊජිප්ටි අභිජනන ස්ථාන අඩු කිරීම සඳහා ප්‍රජාවන් බොහෝ විට බලමුලු ගන්වනු ලැබේ, නමුත් මෙම උපාය බොහෝ විට අසාර්ථක වන්නේ, කුටුම්භයන් අතර නොගැලපෙන සහභාගීත්වය සහ නූතන නාගරික පසුබිම තුළ සොයා ගත නොහැකි අභිජනන ස්ථාන තිබීම හේතුවෙනි. ඩෙංගු මර්දන වැඩසටහන්, ඩෙංගු ව්‍යාප්තියට පෙර කෘමිනාශක ඉසීම පුළුල් ලෙස සිදු කරයි, නමුත් තනි පාලන මැදිහත්වීමක් ලෙස එහි කාර්යක්ෂමතාවයට එය පමණක් ප්‍රමාණවත් නොවේ.
කීට නාශක යෙදීම සහ ගෘහස්ථ අවශේෂ ඉසීම සමහර විටෙකදී ඵලදායී වී ඇත. මෙම සීමාවන් සැලකිල්ලට ගෙන, රෝග විනිශ්චය කාලෝචිත ලෙස හඳුනා ගැනීම, යාවත්කාලීන හා නිවැරදි තොරතුරු සන්නිවේදනය කිරීම සහ ප්‍රජාව සම්බන්ධ වේගවත් ප්‍රතිචාරයක් වර්ධනය කිරීම සමඟ ඒකාබද්ධ වැළැක්වීමේ සහ වාහක පාලන ප්‍රවේශයක් නිර්දේශ කෙරේ
- Petersen, L.R., Jamieson, D.J., Powers, A.M. and Honein, M.A., 2016. Zika virus. New England Journal of Medicine, 374(16), pp.1552-1563.
- Musso, D. and Gubler, D.J., 2016. Zika virus. Clinical microbiology reviews, 29(3), pp.487-524.